"Συναισθηματικό αλφαβητάρι" ποίηση για παιδιά
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ
Αφιερώνω το «Συναισθηματικό αλφαβητάρι» στα παιδιά με δυσκολίες μάθησης, γιατί ερχόμενη σ’ επαφή μαζί τους, διαπίστωσα ότι πολλά απ’ αυτά τα παιδιά δεν χαίρονταν την σχολική τους ζωή και δυσκολεύονταν να λειτουργήσουν αποτελεσματικά στην μαθησιακή διαδικασία λόγω των συναισθηματικών προβλημάτων που βίωναν.
Και βέβαια ένα παιδί με ψυχικό πόνο, όπως κάθε ανθρώπινη ύπαρξη, δεν μπορεί να έχει ενδιαφέρον και ανεπτυγμένα κίνητρα για μάθηση, αφού είναι απορροφημένο από το συναισθηματικό του φορτίο.
Τα συναισθηματικά τους προβλήματα τις περισσότερες φορές είχαν σχέση με την οικογενειακή τους συνθήκη και την ποιότητα των συναισθηματικών δεσμών με τους δικούς τους ανθρώπους, ορισμένες φορές ωστόσο είχαν σχέση και με την σχολική τους ζωή και την ποιότητα της επικοινωνίας με τους εκπαιδευτικούς και συμμαθητές τους, καθώς και την ποιότητα ή την έλλειψη συναισθηματικών δεσμών μαζί τους.
Επίσης διαπίστωσα ότι πολλά απ’ τα παιδιά με δυσκολίες μάθησης εκδήλωναν δευτερογενή συναισθηματικά προβλήματα λόγω των δυσκολιών τους στην εδραίωση γνωστικών δεξιοτήτων, ιδιαίτερα στον γραπτό λόγο. Συχνά βίωναν πολλαπλές ματαιώσεις στην προσπάθειά τους να πετύχουν να εδραιώσουν προσδοκώμενες γνώσεις, κατακλύζονταν από συναισθήματα πίεσης, ανησυχίας και άγχους για την έκθεσή τους στην τάξη και αξιολόγησή τους από τους εκπαιδευτικούς. Συχνά βίωναν επίσης συναισθήματα ανεπάρκειας, αποτυχίας και μειονεξίας, αισθήματα χαμηλής αυτοεκτίμησης. Αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν η μείωση των εσωτερικών κινήτρων και προσπαθειών τους για μάθηση, η παραίτηση, τα προβλήματα συμπεριφοράς και βεβαίως πάντοτε κυριαρχούσε η απουσία της χαράς και του νοήματος. Γνωρίζουμε άλλωστε σύμφωνα με τον E. H. Eriksson, ότι το κύριο χαρακτηριστικό της ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης του παιδιού κατά την σχολική ηλικία είναι η φιλοπονία η οποία εκφράζεται μέσα από την μάθηση και την δράση. Αντίθετα, όταν υπάρχουν προβλήματα και δυσκολίες στην επίδοση της μάθησης, το παιδί σχολικής ηλικίας εκδηλώνει αισθήματα μειονεξίας.
Σκεφτόμενη εκ των υστέρων μετά από την ολοκλήρωση της ποιητικής συλλογής, νομίζω ότι κυρίως η έγνοια και η σκέψη μου γι’ αυτή την κατηγορία των παιδιών και η επιθυμία μου να συνδράμω στο ν’ απαλύνουν συναισθήματα ψυχικού πόνου, καθώς και η επιθυμία μου να βοηθήσω στην εξοικείωση τους με τα γράμματα, τις λέξεις, όπως βεβαίως και τις έννοιες που φέρουν οι λέξεις, μου γέννησε την ιδέα της προσωποποίησης των γραμμάτων. Προσδίδοντας στο κάθε γράμμα – «πρόσωπο» κάποια χαρακτηριστικά, μέσα από λέξεις που αρχίζουν από το κάθε συγκεκριμένο γράμμα και αναφέρονται σε έννοιες που αφορούν ανθρώπινες αξίες και συναισθηματικές καταστάσεις, μπορεί να επιτευχθεί καλύτερη αντίληψη και εξοικείωση των παιδιών μαζί τους.
Αυτό ως ένα βαθμό μπορεί να ήταν περιοριστικό και ενδεχομένως να επέδρασε αρνητικά στην αισθητική των ποιημάτων, ωστόσο υπερίσχυσε η επιθυμία μου να υποστηριχτούν μαθητές με δυσκολίες στο γραπτό λόγο, αφού έτσι θα είχαν μια πιο οικεία και συγκεκριμένη αντίληψη για το κάθε γράμμα και τις λέξεις «χαρακτηριστικά» τους, με αποτέλεσμα να βοηθήσει ενδεχομένως και στην αποτύπωση της σωστής γραφής, έστω των λέξεων και εννοιών που αναφέρονται και χαρακτηρίζουν το κάθε προσωποποιημένο γράμμα. Γενικά μέσα απ’ αυτή την προσπάθεια προσδοκώ να συνδράμω, έστω και στο ελάχιστο, στην συναισθηματική ανακούφιση των παιδιών, καθώς και στην εμψύχωσή τους για αυτοαποδοχή και αύξηση των κινήτρων τους και των προσπαθειών τους για μάθηση και νόημα.
Καϊτατζή-Χουλιούμη Δέσποινα
Ψυχολόγος (MSc)
Προϊσταμένη ΚΕΔΔΥ Σερρών
Δείγμα γραφής:
ΚΑΙΤΑΤΖΗ-ΧΟΥΛΙΟΥΜΗ ΔΕΣΠΟΙΝΑ
ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ
Διαδρομές
Σα’ να ‘ταν χθες
Δέντρα χυμώδη, λυγερά
Πόθο γιομάτα
Άνθιζαν κλαδιά
Άπλωναν ρίζες
Να ξεδιψάσουν στις αγκαλιές των ρυακιών
Και στων χειμάρρων την ορμή
Ηδονικά να ξαποστάσουν
Σα’ να ‘ταν χθες
Άγουρα χρόνια
Χνούδια απαλά
Ανήσυχα
Φλόγα γιομάτα
Το μέλι τρίγυζαν των λουλουδιών
Τ’ αλάτι γεύονταν
Στα τρίσβαθα ωκεανών
Σήμερα θάλασσες πλατιές
Τους θησαυρούς γενναιόδωρα χαρίζουν
Σύντομα αλίμονο
Τόσο σύντομα
Αύριο κι όλας
Καράβια ξέμπαρκα
Γυμνά, ανάλαφρα, βαριά
Γλυκόπικρο μειδίαμα απορούν
Γέρνοντας προς την άλλη χώρα
II
Βαδίσαμε ανεπιτήδευτα μέρες και μέρες
Mε διαίσθηση χωρίς πυξίδα
Πυξίδα είχαμε το σώμα
Στραμμένο στην Ανατολή
Αλλά χαθήκαμε στο φως της μέρας
Την αγάπη είπαν θ’ ανταμώναμε
Θα ‘ρχονταν να μας προϋπαντήσει
Δεν μάθαμε
Πως μάχονταν με σκιές
Και της ψυχής μας την αντάρα
Φωνάζαμε ν’ ακούσουμε ότι υπάρχουμε
Και δεν μπορέσαμε
Τη μουσική της σιωπής ν’ αφουγκραστούμε
Σ’ ατέρμονους αγώνες δώσαμε μάχες
Νικητές και νικημένοι χλωρίδα απώλειας
Τώρα το άδειο απλώνεται στην άκρη της πατούσας
Και δίπλα η σιωπή
Στοχάζεται την απορία μας
Μπορεί και να ‘μασταν ωραίοι μαχητές
Αλλά χαθήκαμε στο διάβα
Μπορεί το σύθαμπο της μέρας
Να έλαμψε στα μάτια
Μπορεί το φως του φεγγαριού
Να φώτισε τις σκοτεινές πτυχές μας
III
Οι χαρές που ζήσαμε χάθηκαν
Πήραν μαζί τους ότι είχαμε αγαπήσει
Όνειρα στέρνες δίχως νερό
Αφού οι πηγές στέρεψαν
Και τα χείλη στεγνά
Πεφταστέρια οράματα
Φύσημ’ αγέρα συγκινήσεις
Από χρόνους τ’ αφήσαμε πίσω
Πορευόμαστε δέντρα ξεριζωμένα
Μια βαθιά ερημιά κατοικεί μέσα μας
Μια γαλήνη πετρωμένη
Κάπου κάπου ένα δάκρυ στεγνό
Προσπαθεί κρυφά
Να ραγίσει την γαλήνη της πέτρας
Ποιο δάκρυ ωστόσο μπορεί
Να ταράξει την γαλήνη της πέτρας
Βότσαλα στο δισάκι
Σημάδια για τον δρόμο του γυρισμού
Ψαχουλεύουμε
Το φως λιγόστεψε τώρα πια
Και οι ρίζες κομμένες
Τώρα ήρθε ο καιρός των γαλήνιων πετρωμάτων
Τώρα ήρθαν τα χρόνια τα πέτρινα
Πώς θ’ αντέξουμε αντικρίζοντας
Σπίτια σωριασμένα κατάχαμα
Πώς θ’ αντέξουμε αντικρίζοντας
Άδειους περιστερώνες
Τα περιστέρια τα φυγαδέψαμε
Μείναν ερημωμένοι περιστερώνες
Αραδιασμένοι στο χρόνο
Τα ζεστά μονοπάτια τ’ αφήσαμε πίσω
Τώρα τα χρόνια τα πέτρινα
Προδοσίες φυτρώσαν
Ανθίσαν απώλειες
Πώς ν’ ανθίσουν στις πέτρες τριαντάφυλλα
Αυτό δεν έχει ξαναγίνει
Κάποια βρύα αν φυτρώσουν
Θάν’ αρκετό
Να θυμίζουν πως περάσαμε απ’ εκεί
IV
Μέρες και μέρες οδεύσαμε σκυφτοί
Διαβάτες της σιωπής
Τραγουδιστές της καταχνιάς
Χέρια γερμένα ηλιοτρόπια
Στήθη δάκρυα πετρωμένα
Όταν τα βλέμματα σηκώσαμε
Είδαμε ανάστροφα τον κόσμο
Όταν τα χέρια απλώσαμε
Αγγίξαμε την ερημιά μας
Γήραμ’ απόμερα
Κι αψιμαχούσαμε με την σιωπή
Τότε κοιτάξαμε το πέλαγος
Όπου απλώσαμε το δάκρυ μας
Το μπλε ήταν βαθύ
Μας χώρεσε
Κι ανθίσαμε θαλάσσιες ανεμώνες
Τα πέταλα ανοίξαμε πανιά
Και με το μίσχο στήσαμε κατάρτι
Σαλπάραμε στ’ ανοιχτά
Κι όταν η θάλασσα έσκαγε χαμόγελα
Γεμίζαμε τον κόρφο μόρτες ανέμους
Κι όταν το κύμα άγγιζε τ’ ακροδάχτυλα
Γεννιόταν άσπρα περιστέρια
Κι όταν ο καημός περίσσευε στο πέλαγος
Εμείς προτείναμε το στήθος
Μείναμε έτσι στ’ ανοιχτά
Μέχρι το τέλειωμα του χρόνου
V
Ήταν ωραία τα παιχνίδια
Που υποψιαστήκαμε στην παραλία
Χάθηκαν γρήγορα κι άφησαν την άλμη τους
Τ’ αλάτι είχε κι όλας διεισδύσει
Στα υπόγεια στρώματα
Όπου ορυκτός πλούτος πλεόναζε
Ύστερα ουράνιο τόξο
Ζωγράφισε την τροχιά της νιότης
Και των ονείρων μας την αύρα
Τώρα ο άνεμος σβήνει τα ‘χνάρια των βημάτων
Και ‘μεις χαμογελάμε
Μεσ’ των παιδιών τα βλέμματα
VI
Τ’ αλάτι θα γέψουμε με πόθο
Κι αλύγιστοι θ’ αντέξουμε τα κύματα
Στους βράχους γαντζωμένοι θ’ ανασάνουμε
Ν’ ανασκουμπωθούμε
Πρώτιστη έγνοια
Προσεκτικά να ψάξουμε
Βαθιά στης πρώτης σπίθας την σπηλιά
Για ν’ αποθέσουμε το γένος
Με νανουρίσματα γλυκά
Με του μαστού το γάλα
Θα θρέψουμε τις ρίζες
Θα τις ζεστάνουμε με την ανάσα
Καλά θα κρύψουμε κειμήλια και φυλαχτά
Να προστατέψουμε το γένος
Από μωρίας βλέμματα
Τις φύτρες θα στυλώσουμε πάνω στις ρίζες μας
Τα βλασταράκια, τα κλωνιά τα τρυφερά
Εκεί θα ακουμπήσουμε
Και θα ονειρευτούμε
Πως τάχα είδαμε το Πρώτο Φως
Και καθισμένοι στου φεγγαριού τη χούφτα
Περιδιαβαίναμε τους γαλαξίες
Πως τάχα το τέλειωμα του χρόνου
Είχε προ πολλού καταργηθεί
Όλα όλα θα τα ονειρευτούμε
Πριν γείρουμε εκεί απαλά
Και αποκοιμηθούμε
VII
Η θάλασσα, ο ορίζοντας, το ουράνιο τόξο και η πρώτη σταγόνα
Ο χρόνος, το τώρα, το πριν, το μετά, το ποτέ και το πάντοτε
Η απορία που διαγράφεται στα χείλη
Το φτερούγισμα το ερωτικό, η γέννηση και ο θάνατος
Η αρχή και το τέλος και πάλι η αρχή και το τέλος πάλι
Όλα σφιχτοδεμένο στεφάνι στον τροχιά του Σύμπαντος
Το βουβό κλάμα, το χαμόγελο και η έκσταση
Η χαρά, η οδύνη, ο κόπος και η ανάπαψη
Οι αισθήσεις και η αντίληψη, ο λόγος και η συνείδηση
Το βίωμα και η ύπαρξη
Η αναζήτηση που τέλος δεν έχει
Ο δρόμος ο πλατύς π’ ανοίγει άλλους δρόμους
Ο χρόνος, το τώρα, το πριν, το μετά, το ποτέ και το πάντοτε
Η γέννηση και ο θάνατος
Η αρχή και το τέλος και πάλι η αρχή και το τέλος πάλι
Το όλο και το μέρος του τ’ αδιαίρετο
Ο άνθρωπος, η γη και το Σύμπαν
* Το ποίημα «Διαδρομές» απέσπασε το Α΄ Βραβείο στο διαγωνισμό ποίησης της
Ένωσης συγγραφέων Ν. Σερρών το 2004
ΚΡΙΤΙΚΟ ΣΧΟΛΙΟ
Η συλλογή ποιημάτων «Συναισθηματικό αλφαβητάρι», της Δέσποινας Καϊτατζή-Χουλιούμη, αποτελεί παράδειγμα ζωντανού λόγου και μέσο αυτογνωσίας και αυτοσυνειδησίας για τον μικρό αναγνώστη.
Τα γράμματα της αλφαβήτου αποτελούν αφορμές, προσχήματα, ή ακόμη και ρητορικά σχήματα, που ανοίγουν στην προοπτική των νοημάτων, των εννοιών και των πραγμάτων και σηματοδοτούν ανθρώπινα συναισθήματα· κυρίως εκείνα που προβάλλουν τον άνθρωπο ως ανώτερο ον. Η στοχαστική διάθεση της ποιήτριας μετουσιώνεται σε λυρική φωνή συναισθημάτων που διακατέχουν την ανθρώπινη φύση. Η μετουσίωση αυτή αποτελεί τη λυρική φωνή της, η οποία δονείται κυρίως από τα καθημερινά ψυχικά προβλήματα των ανθρώπων. Εκείνα, τα θετικά ή και αρνητικά συναισθήματα που χαρακτηρίζουν την ανθρώπινη ψυχή στην καθημερινή συμβίωση, αλλά αποτελούν καθολικά βιώματα και όχι ατομικά συναισθήματα. Θετικά και αρνητικά, λοιπόν, συναισθήματα μετουσιώνονται εδώ σε μια θετική στάση ζωής, με υπέρβαση των αρνητικών και με στόχο τη ζωή ως αυταξία, τη ζωή που αξίζει όχι υπό προϋποθέσεις, αλλά ως δώρο που χαρίζεται σε όλους τους ανθρώπους. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονίσουμε ιδιαίτερα το βαθύτερο φιλοσοφικό υπόστρωμα της ποιητικής αυτής δημιουργίας, την ψυχολογική και ηθική διάσταση των ποιημάτων που αφορούν την ανθρώπινη ύπαρξη.
Η διαλεκτική, ως εσωτερική ψυχική πορεία, χαρακτηρίζει επίσης την ποιητική φωνή της. Τα συναισθήματα δεν απωθούνται, δεν συντρίβονται μέσα από οδυνηρές εμπειρίες. Τουναντίον, τιθασεύονται μέσα από τη διαλεκτική της ποιητικής αφήγησης, της ποιητικής εικόνας, των συμβόλων, και των συμβολισμών τους. Όπως λόγου χάρη στο ποίημα «Καλοσύνη», μέσα από το εννοιολογικό δίπολο «κακία» / «καλοσύνη», που δίνεται με ανθρωπομορφικά στοιχεία αλλά και ανθρωπολογικά χαρακτηριστικά (φόβος - μοναξιά - στέρηση αγάπης, χαρακτηρίζουν την κακία· με τα αντίθετά της, χαρακτηρίζεται η καλοσύνη). Έτσι η ζωή δεν εξωραΐζεται, αλλά εξευμενίζεται: η κακία μεταμορφώνεται και γίνεται καλοσύνη με την επενέργεια της αγάπης, γίνεται ανθρωπιά.
Η συναισθηματική νοημοσύνη, η διαφορετικότητα προβάλλονται θετικά στο έργο, όπως παραδείγματος χάριν στο ποίημα «Νι το ντροπαλό». Η πρώτη, ως απόθεμα ψυχής που πρέπει να διακρίνει τους ανθρώπους, η δεύτερη, ως πραγματικότητα που πρέπει να γίνει αποδεκτή, χωρίς υστεροβουλίες και μέσα από θετικές εμπειρίες.
Μια αναγνωρίσιμη τεχνική της ποιητικής τέχνης της Δ. Κ.-Χ. είναι η λυρική αφήγηση: μια ιστορία ενός προσωποποιημένου ανθρώπινου συναισθήματος, λ.χ. η «Μοναξιά», αρχίζει ως βιωμένη εμπειρία και ως αρνητική κατάσταση ενός υποκειμένου, ενός λουλουδιού, παραδείγματος χάριν (Νυχτολούλουδο)· η αρνητική εμπειρία (Μοναξιά) στη συνέχεια, με τη διαλεκτική επίδραση άλλων αντίρροπων δυνάμεων που συμβολίζονται με ανθρωποποιημένα παραδείγματα και πάλι από τη φύση (μια Παπαρούνα), μεταβάλλουν με τις ενέργειές τους (με μια κόκκινη αγκαλιά), τη συναισθηματική κατάσταση και της προσφέρουν ισορροπία και ψυχική ευεξία.
Τα γράμματα της αλφαβήτου και οι ονομασίες τους γίνονται λόγος, λόγος ποιητικός που λειτουργεί συμβολικά ενσαρκώνοντας ανθρώπινες, κοινωνικές καταστάσεις, οι οποίες παραπέμπουν υποβλητικά σε συνήθειες ή συμπεριφορές και συναισθήματα των ανθρώπων, για να καταλήξουν στη νοηματοδότηση αξιών του πολιτισμού. Έτσι, λόγου χάριν, στο ποίημα «Λάμδα το λαλίστατο», «το λάμδα» προσωποποιείται, γίνεται λόγος, γίνεται φωνή, γίνεται λεξικό, γίνεται γλωσσικός θησαυρός και αξία πολιτισμού, χωρίς την οποία ο άνθρωπος θα ήταν φτωχότερος. Και σε τούτο κατατείνει η ποίηση της Δ. Κ.- Χ., να κάνει τον άνθρωπο πλουσιότερο, με την προϋπόθεση να αναγνώσει κανείς το «Συναισθηματικό αλφαβητάρι» της.
Η ποιητική έκφραση με διάφορες εικόνες, οι οποίες δεν είναι άλλο από ζωντανές μεταφορές, οδηγεί τον αναγνώστη σχεδόν πάντοτε στη φύση. Η «λύπη» παραδείγματος χάριν, ένα ανθρώπινο συναίσθημα και μια ποιητική personna στο ομώνυμο ποίημα, γίνεται «μοναχική ανεμώνη», και μέσα από τον διάλογο με τη φύση μεταβάλλεται, με την ευεργετική της επίδραση. «Ο ήλιος», με τη συμπαντική παρουσία του, επιδρά ευεργετικά σαν στοργικό χέρι, σαν αγκαλιά, και υποβάλλει τον αναγνώστη να την υπερβεί και να προχωρήσει σε κάθαρση της ψυχικής συντριβής.
Πρόκειται για ποίηση του εσωτερικού, του ψυχικού χώρου που θέλει να εξωτερικεύεται, μια εσωτερικότητα που (επι)κοινωνεί και μοιράζεται με τον άλλο. Και με δεδομένη την ηθική της διάσταση, θα λέγαμε ότι η ποίηση αυτή παρακινεί τον αναγνώστη σ’ ένα παράδοξο «ένδον σκάπτε»: στη μεταμορφωτική δύναμη μιας εξωστρεφούς ενδοσκόπησης που δίνει αισιοδοξία και χαρά στο παιδί, γιατί, όπως συμβαίνει και με τα υποκείμενα των ποιημάτων, έτσι και το παιδί-αναγνώστης μοιράζεται τα ίδια συναισθήματα με άλλα παιδιά.
Το «Συναισθηματικό αλφαβητάρι» ως φανέρωμα και έργο της Παιδικής Λογοτεχνίας θα μπορούσε να συμβάλει θετικά σε παιδιά-αναγνώστες ως υποστηρικτικό υλικό για την ψυχική υγεία, την έκφραση των συναισθημάτων, και την κατανόηση του εαυτού τους. Να αποτελέσει ένα βιβλίο θεραπείας ψυχικών παθών, ένα στήριγμα στις τρικυμίες της ψυχής, εφόσον η ποιητική ενέργεια που εκπέμπει μέσα από τα ολιγόστιχα, λιτά, αποφθεγματικά και γεμάτα ηθικό περιεχόμενο ποιήματά του κινείται στο υπαρξιακό υπόστρωμα της ανθρώπινης συνείδησης. Γίνεται πιο ενδιαφέρον μάλιστα, όταν επικεντρώνεται στις διαμορφούμενες παιδικές συνειδήσεις, στις οποίες και απευθύνεται η ποιήτρια.
Έτσι, στην παράδοση της Παιδαγωγικής και των Αλφαβηταρίων, και ειδικότερα των ποιητικών Αλφαβηταρίων, το βιβλίο θα μπορούσε να διαβαστεί αλληγορικά σε δύο επίπεδα : πρώτο, ως ο ανθρωπομορφισμός των γραμμάτων, δηλαδή των γραμμάτων με τις ανθρώπινες φωνές, όθεν κοινωνία γραμμάτων - κοινωνία ανθρώπων, και δεύτερο, ως το Αλφαβητάρι των συναισθημάτων, δηλαδή των θεμελιωδών ανθρώπινων συναισθημάτων σε ένα ποιητικό Λεξικό, με έμφαση σε εκείνα που από αρνητικά, με την επενέργεια του ποιητικού λόγου, γίνονται θετικά, και μεταμορφώνουν ευεργετικά τον άνθρωπο.
Αλέξανδρος Ν. Ακριτόπουλος
ΣΥΝΤΟΜΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
Η Καϊτατζή Χουλιούμη Δέσποινα, MSc, κλινικός ψυχολόγος –ψυχοθεραπεύτρια έζησε στη Σουηδία, όπου ολοκλήρωσε τις προ- και μεταπτυχιακές σπουδές της στη Σχολή Εφαρμοσμένης Ψυχολογίας του Πανεπιστήμιο Ουψάλα Σουηδίας και στην συνέχεια εργάσθηκε στην Ανοιχτή Μονάδα της Πανεπιστημιακής Ψυχιατρικής Κλινικής του ίδιου πανεπιστημίου. Δημοσίευσε και ανακοίνωσε σε Συνέδρια τις έρευνες, «Σχολική ένταξη και μάθηση ελλήνων μαθητών του Δήμου Ουψάλα »,
« Μετανάστευση και ψυχική διαταραχή», «Πρότυπη Ψυχοθεραπευτική Παρέμβαση σε Μετανάστες», « Μαθητές με Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες στη Γενική Εκπαίδευση», καθώς και « Κινητή Διαγνωστική Ομάδα Νομού Σερρών».
Συμμετείχε στη συγγραφή του βιβλίου «Προσεγγίσεις στην ύλη και διδασκαλία της Φυσικής Αγωγής» με θέματα ψυχολογίας παιδιού από τις εκδόσεις SALTO.
Δίδαξε στο ΤΕΦΑΑ Σερρών σε θέματα ψυχολογίας και ειδικής αγωγής.
Για δυο δεκαετίες προσφέρει τις υπηρεσίες της στο χώρο της ειδικής αγωγής και εκπαίδευσης, όπου κατά τα τελευταία χρόνια εργάζεται ως ψυχολόγος στο Κέντρο Διαφοροδιάγνωσης, Διάγνωσης και Υποστήριξης (ΚΕΔΔΥ) Σερρών και προΐσταται της Υπηρεσίας.
Παράλληλα ασχολείται με την επιμόρφωση και εκπαίδευση ενηλίκων, ιδιαίτερα με ομάδες συμβουλευτικής γονέων, είναι Εκπαιδεύτρια Εκπαιδευτών Ενηλίκων και Δια Βίου Μάθησης.
Άρθρα της δημοσιεύτηκαν στα «Μεταναστευτικά Νέα», περιοδικό της Ομοσπονδίας Ελληνοσουηδικών Συλλόγων, όπου διετέλεσε υπεύθυνη σύνταξης του ένθετου για παιδιά «Ελληνάκι», με το ψευδώνυμο Ηλέκτρα Ακρίτα.
Βραβεύτηκε με το Β΄ βραβείο ποίησης της Πανελλήνιας Ένωσης Λογοτεχνών (Π.Ε.Λ.), για το ποίημα « Πρόσφυγες» και με το Α΄ βραβείο ποίησης της
«Ένωσης Συγγραφέων Ν. Σερρών», για το ποίημα « Διαδρομές».
Βραβεύθηκε για το διήγημα «Σφιχταγκαλιάσματα και φτερουγίσματα» από τις εκδόσεις « Ίνδικτος».
Ο Δήμος και η ΔΕΠΚΑ Σερρών εξέδωσαν ποιητική συλλογή της με τίτλο «Ο Δρόμος», 2006.
Ποιήματά της μεταφράστηκαν στη βουλγαρική γλώσσα και περιέχονται στην ποιητική συλλογή «ДНИТЕ НИСАКЛАДА» εκδόσεις «ЬЕЛЛОПРЦНМ».
Ποιητική συλλογή της για παιδιά «Συναισθηματικό Αλφαβητάρι», (2009) από τις εκδόσεις UNIVERSITY STUDIO PRESS.
Συμμετοχή στη συγγραφή Πανεπιστημιακών Σημειώσεων με τίτλο «Αξιολόγηση στην Προσαρμοσμένη Φυσική Αγωγή» Ελληνούδης, Θ., Ευαγγελινού, Χ., Καίτατζή-Χουλιούμη Δ. (2009). Τμήμα Εκδόσεων του Α.Π.Θ.
Άρθρα, μελέτες και ποιήματα της δημοσιεύτηκαν σε εφημερίδες και λογοτεχνικά περιοδικά.
Σχολιασμός δασκάλων από την αξιοποίηση της ποιητικής συλλογής στο σχολείο
Την άνοιξη του 2006 μας πρότεινε η κυρία Καϊτατζή- Χουλιούμη να χρησιμοποιήσουμε σε μια πειραματική προσπάθεια το «Συναισθηματικό αλφαβητάρι» στην τάξη κατά το μάθημα της αισθητικής αγωγής, ενθαρρύνοντας τους μαθητές μας να εκφραστούν μέσω της ζωγραφικής πάνω στο θέμα του κάθε ποιήματος και αν ανταποκρίνονταν, κάποιες από τις ζωγραφιές τους θα κοσμούσαν την έκδοση της ποιητικής συλλογής. Μας κίνησε το ενδιαφέρον η εμπνευσμένη ποιητική συλλογή, όπως και η πρόταση και έτσι κατά την επόμενη σχολική χρονιά (2006-2007), αφού μιλήσαμε στα παιδιά για την δράση και τους ενημερώσαμε, τα παιδιά εργάστηκαν με μεράκι, δημιούργησαν και προσέφεραν αβίαστα τις ζωγραφιές τους.
Η όλη δράση που πραγματοποιήθηκε ευχάριστα και δημιουργικά είχε ως αποτέλεσμα την δημιουργία πολλών έργων των παιδιών. Πήραν μέρος μαθητές των τεσσάρων Δημοτικών Σχολίων της πόλης Σερρών, όπου εργαζόμασταν, συγκεκριμένα πάνω από 200 μαθητές της Γ΄, Δ΄, Ε΄ και ΣΤ΄ τάξης του 3ου Δημοτικού Σχολείου, 120 μαθητές όλων των τάξεων του 5ου , καθώς και περίπου 150 μαθητές της Δ΄, Ε΄ και Στ΄ του 10ου και 24ου Δημοτικού Σχολείου.
Στόχος μας ήταν η ελεύθερη έκφραση και ο αυτοσχεδιασμός των μαθητών, αποφεύγοντας τις οδηγίες και τις κατευθύνσεις, για να καλλιεργήσουν την φαντασία και την ευρηματικότητά τους στην εικαστική έκφραση των εννοιών, συγκινήσεων και σκέψεων που τους δημιούργησε η μελέτη των ποιημάτων.
Η προσπάθειά μας δεν απέβλεπε στην εμβάθυνση και εμπέδωση των νοημάτων του κάθε ποιήματος. Άλλωστε γι’ αυτό θα χρειαζόταν πιο σύνθετες και εκτεταμένες διαδικασίες και διεργασίες, ωστόσο προσδοκούσαμε τις όποιες έμμεσες επιδράσεις προς αυτή την κατεύθυνση που θα είχε η όλη προσπάθεια στους μαθητές μας.
Τα ποιήματα είχαν σχέση με τα προσωπικά τους βιώματα και τις εμπειρίες τους. Γραμμένα με παιγνιώδη και ευχάριστο τρόπο δημιούργησαν μια χαρούμενη ατμόσφαιρα στα παιδιά. Έγιναν ιδέα, αφορμή για δημιουργία που πηγάζει από τη «διαπραγμάτευση» του κάθε γράμματος.
Με την εκπαιδευτική μας παρέμβαση προσπαθήσαμε να έρθουν οι μαθητές σ’ επαφή με σκέψεις, εικόνες, αισθήματα που απορρέουν απ’ την ανάγνωση των στίχων. Να κατανοήσουν το θέμα, να προβληματιστούν, να το επεξεργαστούν με την βοήθεια του δασκάλου, να συγκινηθούν, να ευαισθητοποιηθούν, ν’ αποκτήσουν κριτική σκέψη, να δημιουργήσουν και να καλλιεργήσουν την αισθητική τους με μόνα εργαλεία το μολύβι, το χαρτί και τα χρώματα.
Σκοπός ήταν να εξωτερικεύσουν σε μια σελίδα χαρτί ό,τι απ’ το βάθος της παιδικής τους ψυχής ανασύρεται στην επιφάνεια. Να ξεδιπλώσουν, ακόμα και τα παιδιά που είναι ντροπαλά και εσωστρεφή με έλλειψη αυτοπεποίθησης, τον εαυτό τους, χωρίς να χρειαστεί να αρθρώσουν λόγο και να γίνουν αντικείμενο ενδεχόμενης κριτικής.
Ότι «μαγικό» δημιουργήθηκε στην τάξη ενισχύθηκε από την επιβράβευση και την θετική τους πάντα αξιολόγηση.
Πιστεύουμε ότι το αποτέλεσμα του συγκερασμού των τεχνών της ποίησης και της ζωγραφικής, δικαίωσε τόσο την κυρία Καϊτατζή-Χουλιούμη όσο και εμάς που δουλέψαμε μαζί με τα παιδιά.
Τυρή Ουρανία, Παπαδιού Έλλη
Δασκάλες των τεχνικών
Σχολιασμός νηπιαγωγού από την αξιοποίηση της ποιητικής συλλογής στο νηπιαγωγείο
Διαβάζοντας το «Συναισθηματικό Αλφαβητάρι», πριν ακόμη διαπιστώσω τις προθέσεις και τους στόχους που επεδίωκε μέσα από αυτό η κ. Καϊτατζή- Χουλιούμη, σκέφτηκα ότι θα μπορούσε να αποτελέσει ένα σημαντικό εργαλείο στα χέρια κάθε εκπαιδευτικού που προσπαθεί να βοηθήσει τα παιδιά της τάξης του να προσεγγίσουν δυσνόητες έννοιες όπως η ισότητα, η διαφορετικότητα.
Ως εκπαιδευτικοί αναρωτιόμαστε μέσα πολλές φορές από καταστάσεις διλημμάτων και αμηχανίας, κατά πόσο μπορούμε να υποστηρίξουμε την κατανόηση των μαθητών πάνω σε αφηρημένες έννοιες και πώς μπορούν οι μαθητές να εισαχθούν σε μία διαδικασία ηθικής και κοινωνικής συζήτησης.
Ωστόσο, έρευνες πάνω σε αυτό το θέμα έχουν αποδείξει ότι έννοιες κοινωνικής δικαιοσύνης, ισότητας, ρατσισμού, είναι προσιτές στα παιδιά από πολύ μικρή ηλικία ακόμη και από την προσχολική περίοδο.
Άλλωστε, πολλοί θεωρητικοί (Vygotsky, Bruner και άλλοι) υποστηρίζουν ότι η ηθική ανάπτυξη των παιδιών αποτελεί ένα πολιτισμικό σύστημα γνώσης στο οποίο τα παιδιά μυούνται μέσα από την προοδευτική εμπλοκή τους στα καθημερινά κοινωνικά και ηθικά διλήμματα, τους τρόπους λογικής σκέψης, στο οικογενειακό και σχολικό περιβάλλον καθώς και διαμέσου της κουλτούρας των συνομηλίκων.
Επομένως, εκείνο ίσως που θα είχε προτεραιότητα στις διδακτικές μας αναζητήσεις θα ήταν να αναρωτηθούμε όχι αν θα πρέπει να διδάξουμε έννοιες που αρχικά βρίσκονται σε πιο προχωρημένο επίπεδο κατανόησης για τα παιδιά αλλά να επιλέξουμε τις κατάλληλες μαθησιακές πρακτικές και το κατάλληλο μαθησιακό περιβάλλον ώστε τα παιδιά να εμπλακούν στη διερεύνηση τέτοιων θεμάτων.
Μέσα από αυτόν τον παιδαγωγικό προσανατολισμό, το «Συναισθηματικό Αλφαβητάρι», αποτέλεσε το όχημα για να βοηθήσουμε παιδιά προσχολικής ηλικίας να προσεγγίσουν τις έννοιες της διαφορετικότητας, της αποδοχής της ισότητας, στη διάρκεια εκπόνησης προγράμματος ευαισθητοποίησης των παιδιών στα άτομα με ειδικές ανάγκες.
Η συγκεκριμένη δράση που ήταν περίπου δίμηνης διάρκειας και υλοποιήθηκε κατά το σχολικό έτος 2006-07, αποτελούσε μέρος προγράμματος του ΚΔΑΥ Σερρών με στόχο την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των νηπίων σε θέματα διαφορετικότητας και αναπηρίας, το οποίο εντάχθηκε στο ημερήσιο πρόγραμμα του 33ου Νηπιαγωγείου Σερρών, όπου φοιτούσαν 14 παιδιά (προνήπια και νήπια).
Γνωρίζοντας τους περιορισμούς αυτής της ηλικίας να κατανοήσουν αυτές τις έννοιες μέσα από μονοδιάστατες θεωρητικές προσεγγίσεις και πρακτικές άμεσης διδασκαλίας, χρησιμοποιήσαμε τα ποιήματα ώστε να προκαλέσουμε αρχικά συζήτηση με τα παιδιά πάνω σε αυτά τα θέματα.
Η συζήτηση, διαπιστώσαμε ότι έδωσε την ευκαιρία στα παιδιά να ξεδιπλώσουν αβίαστα τις σκέψεις τους, τις εμπειρίες τους, τα βιώματά τους γύρω από αυτά τα θέματα χωρίς να τους απασχολεί αν οι απαντήσεις που δίνουν είναι οι «σωστές» και οι προσδοκώμενες από τον εκπαιδευτικό.
Από την άλλη αποτέλεσαν μια πολύ καλή ευκαιρία για μας ώστε να διαπιστώσουμε τον τρόπο με τον οποίο σκέφτονται τα παιδιά και τον τρόπο με τον οποίο δομούν την κατανόηση τέτοιων εννοιών.
Επίσης, γνωρίζοντας ότι το παιχνίδι αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο αυτής της ηλικίας, προσπαθήσαμε να εισαγάγουμε αυτές τις έννοιες στη σκέψη και το προβληματισμό των παιδιών, μέσα από παιχνίδια ρόλων που προέκυπταν από την επεξεργασία των συγκεκριμένων ποιημάτων. Κατά αυτόν τον τρόπο τα παιδιά μέσα από το συμβολικό παιχνίδι και το παιχνίδι προσποίησης όπου επεξεργάζονταν και διαπραγματεύονταν τη διαφορετικότητα και την αποδοχή, είχαν την ευκαιρία να δομήσουν μια κοινή αντίληψη και ένα κοινό νόημα γύρω από αυτές τις έννοιες.
Οι νοερές εικόνες που αναδύονται από την ακρόαση των ποιημάτων πυροδότησαν τη διάθεση των παιδιών για εικαστική δημιουργία. Απέδωσαν τις νοερές αυτές εικόνες μέσα από σχέδια και χρώματα, άλλες φορές μεμονωμένα και άλλες φορές σε ομαδικές δημιουργίες αποτυπώνοντας έτσι, τις ιδέες και αντιλήψεις τους για τη διαφορετικότητα.
Τέλος, τα συγκεκριμένα ποιήματα, αφού πλέον είχαν γίνει αντικείμενο επεξεργασίας από τα παιδιά, αποτέλεσαν τον κορμό για το θεατρικό δρώμενο «Υποστηρίζομαι-Συνυπάρχω-Αναπτύσσομαι», που παρουσιάστηκε από τα ίδια για να στείλουν μηνύματα ισότητας και υποστήριξης μεταξύ όλων των ανθρώπων, σε εκδήλωση που απευθυνόταν σε ένα ευρύτερο κοινό. Συγκεκριμένα το δρώμενο παρουσιάστηκε στο πλαίσιο ημερίδας με θέμα: «Πρώιμη παρέμβαση στην εκπαίδευση» που οργανώθηκε από το Κ.Δ.Α.Υ. Σερρών, το Μάιο 2007 και απευθυνόταν σε νηπιαγωγούς και δασκάλους του ν. Σερρών.
Μέσα από το ρόλο της νηπιαγωγού θα ήταν παράλειψη να μη χαιρετίσω την εμπνευσμένη προσπάθεια της κ. Καϊτατζή-Χουλιούμη Δ. που συμπορεύεται με τον κόσμο των εκπαιδευτικών στο συνεχή αγώνα τους για δημιουργία βαθιάς παιδαγωγικής σχέσης με τους μαθητές τους.
Μακράκη Φωτεινή
Νηπιαγωγός ΚΔΑΥ Σερρών
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου