Γράφει η Εύη Πλατίτσα
οι λέξεις πρώτη φορά δεν είναι πληγή
(Άγνωστοι τόποι , Νίκος Σφαμένος)
Η ποίηση είναι εξ ορισμού εξπρεσιονιστική .Ένας εξπρεσιονιστής "επιθυμεί να εκφράσει πάνω απ' όλα τον εαυτό του" σύμφωνα με τον Τσέχο θεωρητικό τέχνης Antonin Matejcek και να μεταστοιχειώσει την εμπειρική πραγματικότητα σε ατομική εμπειρία. Το θαυμαστό έγκειται ακριβώς εδώ : αν και οι εντυπώσεις ή οι παρορμήσεις ξεκινούν από την εξωτερική πραγματικότητα , εσωτερικοποιούνται τόσο παράδοξα ώστε τα δεδομένα της πραγματικότητας αναδιατάσσονται και συχνά παραμορφώνται με δεξιοτεχνία. Η φαντασία είναι η συνεκτική και ανατρεπτική δύναμη που μετατρέπει τα μηνύματα των αισθήσεων σε λεκτικά θραύσματα που ενοποιούνται σχεδόν ανεπαίσθητα και απροσδόκητα .Το Παν συνδέεται με το Παν και τα θραύσματα της ατομικής εμπειρίας ενοποιούνται και επανενώνονται μέσω των λεκτικών βλεμμάτων. Γιατί η ποίηση δε στερείται οπτικής φαντασίας. Ποιος θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι δε βλέπει τη Φεγγαροντυμένη στη σολωμική ποίηση ή τη Βεατρίκη στη Θεία Κωμωδία;
Οι ποιητές ,λοιπόν , είναι οι αλχημιστές του εξπρεσιονισμού. Όπως οι ζωγράφοι , έτσι και οι ποιητές επικοινωνούν με τις αισθήσεις με όσα βρίσκονται γύρω τους .Γι' αυτό η ποίηση είναι πάντα εκκοσμικευμένη και αυστηρά δεμένη με το σώμα .Είναι ένα πνεύμα σωματοποιημένο με μυρωδιές , μνήμη και ονόματα., εκείνα τα αόρατα περιγράμματα των εντυπώσεων μετά από μια ερωτική συνάντηση , τα τιτιβίσματα των πουλιών πριν την καταιγίδα, αυτό που μας διαπερνά , αλλά είναι απερίγραπτο. Ο αόρατος χώρος ανάμεσα στον ήλιο και τα σύννεφα ,ο χώρος ανάμεσα στην ανάσα και την παλάμη , όσα θα μπορούσαν να ειπωθούν και δεν ειπώθηκαν.
Ο λεκτικός εξπρεσιονισμός της ποιητικής δημιουργίας είναι κατεξοχήν αναπαραγωγική διαδικασία ,διαρκής κυοφορία και γέννα .Το μοτίβο της νεκρής φύσης δεν υπάρχει , αλλά οπωσδήποτε υπονοείται στην ποίηση . Γι' αυτό η ποίηση μιμείται το θάνατο .Ο Γκέοργκ Μπίχνερ το είπε πολύ ωραία :"Ο θάνατος μιμείται τη γέννα , όταν πεθαίνουμε , είμαστε γυμνοί και αβοήθητοι σα νεογέννητα παιδιά"[1]. Με την αμηχανία της γύμνιας του νεογέννητου ή των πρωτοπλάστων συλλαμβάνουμε τα στιγμιότυπα των λεκτικών εντυπώσεων που αναδιαμορφώνονται διαρκώς χωρίς τη δέσμευση της εικόνας ,που είναι απαραίτητη συνθήκη στη ζωγραφική. Η ακινησία και η στατική ομορφιά που χαρακτηρίζει τις νεκρές φύσεις υπάρχουν μόνο ως συνειδητές επιλογές του ποιητή ή του αναγνώστη .
Ακριβώς , επειδή οι ποιητές δεν ερωτοτροπούν με το θάνατο ,όπως οι περισσότεροι από μακριά , αλλά αξιώνουν να τον γεύονται διαισθητικά ,ένας από τους βασικούς προορισμούς της ποίησης είναι αυτός που διατυπώθηκε με αφοπλιστική ευθύτητα και ειλικρίνεια από τους πρωτεργάτες του γερμανικού εξπρεσιονισμού της Νέας Λέσχης Kurt Hiller και Jakob van Hoddis: ορκίστηκαν να μην μένουν πλέον απαθείς απέναντι στις βλασφημίες της εποχής και να εκδηλώνουν την αηδία τους απέναντι σε κάθε κατεστημένη καλλιτεχνική και επιστημονική δημιουργία αφενός και τον θαυμασμό τους για κάθε μοναχικό πνεύμα αφετέρου [2]. Και ευτυχώς που
"σε πείσμα των καιρών
κάποιοι άναψαν μια μικρή φλόγα
με σκισμένα ρούχα και λιωμένα πρόσωπα
βάδισαν στα υπόγεια
εκείνοι προχώρησαν
προχώρησαν
όταν όλα γύρω τους έλεγαν
μείνε
εκεί " [3]
ανοιξιάτικο βράδυ [4]
το πλοίο ζεσταίνει τις μηχανές του
και συ κάθεσαι σε ένα ξεθωριασμένο παγκάκι
χωρίς μνήμη
μαγικό ραβδί
ταλέντο
σύννεφα και οι πρώτες ψιχάλες
τα ζευγάρια επιταχύνουν το βήμα και σε λίγο δεν μένει
κανείς
τα σκυλιά κρύβονται στα φορτηγά
τα σκυλιά κάτι ξέρουν
κάτι μαγικό που δεν ξέρουμε εμείς
η βροχή δυναμώνει
μια πεταμένη εφημερίδα
«όλα τα μυστικά μιας πετυχημένης καριέρας»
χαμογελάς
στο παγκάκι λέξεις αιώνιας αγάπης
οι επιβάτες κοιτάνε απ' τα θολά παραθύρια
τα σκυλιά κοιτάνε θέλοντας κάτι να πουν
τυλίγεσαι στη μουσκεμένη ζακέτα σου
βραδιάζει
κρατήσου φίλε
ξεκινάς για τη κάμαρα σου
διασχίζοντας τα ίδια σκονισμένα φώτα
ενώ
οι σκιές τραγουδάνε
τα παιδιά ονειρεύονται κοιτάζοντας τη βροχή
το πλοίο ζεσταίνει τις μηχανές του
και συ δεν είσαι μέσα
λέξεις μαχαίρια
άγιες
ανέγγιχτες
ταξιδεύουν στον ορίζοντα
ελεύθερες
όμως εγώ
ΣΙΝΙΑΛΑ ΣΤΟ ΣΚΟΤΑΔΙ [5]
Τρένα που γυρίσαν
άδεια τις αυγές
ποιητές
πως μπορεί να κινούμαστε χωρίς να νιώθουμε
αγγίζουμε χωρίς να αισθανόμαστε
τρέμουμε
δώσε μου ένα αστέρι και μια ανάσα ουρανού
ένα κομμάτι ηλιαχτίδας και μια πηγή
πόλεις θηρία
παράξενα πλάσματα ενός άφαντου θεού
τι γυρεύουν σε μια μαύρη γυάλα
πως γίνεται να ανασαίνουμε
δίχως να υπάρχουμε
δώσε μου ένα αστέρι και μια ανάσα ουρανού
τώρα
τώρα
πριν προλάβω
και τ’ ανακαλύψω μόνος μου
Μια μεγάλη νύχτα [6]
«Δεν υπάρχει διέξοδος» , είπε
«μας είπαν για την αγάπη , μας
μιλήσανε για την ελπίδα , δεν
υπάρχει διέξοδος».
«ας πιούμε» , απάντησα
«και πως θα γίνει ;»
«ας πιούμε».
«γράφεις όμως».
«ναι αλλά δε βοηθάει».
«το βλέπω στα πρόσωπά τους,
στα νεκρά βλέμματά τους ,
ολόκληρη η ιστορία του
ανθρωπίνου γένους βρωμάει».
Άδειασα το μπουκάλι μου.
Βγήκα στο μπαλκόνι .
Κορναρίσματα
συζυγικοί καυγάδες
μυρωδιά γυναικείου αρώματος .
Ένας αλήτης πέρα παραμιλούσε.
Ο κόσμος υπήρχε για πολλά χρόνια .
«Όσο πάει φίλε»
Θα ’ταν άλλη μια μεγάλη νύχτα .
Κρατήθηκα γερά στα κάγκελα και
χαμογέλασα
[1] Γκέοργκ Μπίχνερ ,"Ο θάνατος του Δαντόν", μτφρ Γιώργος Δεπάστας, εκδ.ΝΕΦΕΛΗ,2011
[2] από άρθρο στην εφημ.Αυγή: Ιωάννα Αβραμίδου ,"Εξπρεσιονισμός σε εργατικό φόντο" (ημερομηνία δημοσίευσης 28/02/2010)
[3] Νίκος Σφαμένος , Ποίηση -ΑΝΘΙΣΜΕΝΕΣ ΝΥΧΤΕΣ
[4] Νίκος Σφαμένος , ΑΥΤΑ ΠΟΥ ΓΡΑΦΤΗΚΑΝ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΒΡΟΜΙΚΟ ΦΩΣ
[5] Νίκος Σφαμένος , ΑΚΟΥΓΟΝΤΑΣ ΒΑΛΣ ΣΤΟ ΣΚΟΤΑΔΙ
[6] Νίκος Σφαμένος , ΟΡΓΗ ΚΑΙ ΛΟΥΛΟΥΔΙΑ ΣΕ ΜΙΑ ΧΩΡΑ ΝΕΚΡΩΝ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου